Hoe TOP werk jij? In 3 stappen naar een verbeterde werkplek

Nog altijd veel fysiek werk

Hoewel men de laatste jaren veel aandacht heeft voor mechanisering en automatisering van productieprocessen is de hoeveelheid fysiek werk dat verricht moet worden nog nauwelijks afgenomen. Het tegendeel is zelfs waar! Volgens cijfers uit de Arbobalans 2018 uitgegeven door TNO is het aantal mensen dat fysiek werk uitvoert in de laatste 10 jaar gelijk gebleven. Het menselijk lichaam is nog steeds een zeer belangrijke factor. En juist dít kan in bedrijven voor veel problemen zorgen. Het menselijk lichaam is namelijk een kwetsbaar gereedschap. Uit de factsheet fysieke belasting van TNO blijkt zelfs dat 55 procent van alle medewerkers aangeeft klachten aan het bewegingsapparaat te ervaren. En bij 30% van de medewerkers leidt dat tot verzuim.

Werkplekonderzoek

Veel bedrijven zijn daarom actief bezig om het ziekteverzuim en de risico’s die in het werk besloten liggen te verminderen. Dit wordt gedaan door onderzoek te doen, werkplekken te verbeteren en opleidingen te verzorgen. Duidelijk is dat er in de dagelijkse praktijk veel lichamelijke belasting kan worden voorkomen. Maar waar moeten we beginnen? Moeten we misschien meer of andere hulpmiddelen aanschaffen? Moeten we het werk anders inrichten? Moet het magazijn aangepast worden? Moeten we het werk anders verdelen?Een goede manier om op zoek te gaan naar verbeteringen is een werkplekonderzoek te laten uitvoeren specifiek gericht op fysieke belasting.

Drie stappen

Wanneer een werkplek voor verbetering in aanmerking komt, is het van belang dat er op een gestructureerde manier onderzoek gedaan wordt naar de werkzaamheden. Hiervoor zijn drie stappen van belang: 1. Als eerste worden alle handelingen die fysieke belasting kunnen veroorzaken beschreven.2. In de tweede stap wordt de analyse gemaakt om te bepalen waardoor de fysieke belasting wordt bepaald.3. De derde stap is het doorvoeren van verbeteringen om de fysieke belasting te verminderen.Deze stappen worden hieronder verder toegelicht.

Stap 1: Taken, activiteiten en handelingen

De eerste stap bij het uitvoeren van een werkplek onderzoek is het in kaart brengen van alle handelingen die fysieke belasting kunnen veroorzaken. Een goede methodiek om de handelingen in kaart te brengen is om groot te beginnen en vervolgens stap voor stap naar de details toe te werken. Dit wil zeggen dat er eerst gekeken wordt naar de taak van de medewerkers en vervolgens naar de activiteiten die daarbij horen. De laatste stap is het optekenen van de handelingen die uitgevoerd worden om het werk te kunnen doen.

Omschrijving taak

Een taak is een verzameling van activiteiten die leiden tot een concreet ‘eindproduct’. Enkele voorbeelden van taken zijn het bedienen van een productielijn, het verzamelen van orders in een magazijn of het bezorgen van bestellingen in de logistieke sector. Wanneer de taken duidelijk zijn beschreven wordt er ingezoomd op de activiteiten.

Omschrijving activiteiten en handelingen

Activiteiten zijn de stappen die genomen worden om de taak goed uit te kunnen voeren. Voor een operator van een productielijn kan dat zijn: het ophalen van verpakkingsmaterialen, het vullen van de machine, het verhelpen van storingen, kwaliteitscontrole van de producten en het schoonmaken van de productielijn. In de praktijk weten de medewerkers en de managers vaak goed welke activiteiten belastend zijn of als belastend worden ervaren. De laatste stap in de analyse is tevens essentieel. Want, tijdens welke handelingen ontstaat de fysieke belasting nou werkelijk? De activiteit ‘het vullen van de machine’ van een operator bestaat namelijk uit: het plaatsen van de verpakkingsmaterialen, het pakken, het draaien en het wegzetten van de verpakkingsmaterialen en het opruimen van de lege omverpakkingen.Op deze manier zullen alle handelingen die bij een bepaalde taak horen worden beschreven en zal er niets over het hoofd worden gezien. Wanneer alle handelingen die fysieke belasting met zich mee kunnen brengen helder zijn kan de volgende stap gemaakt worden.

Stap 2: Waardoor wordt de fysieke belasting bepaald?

De mate van fysieke belasting wordt in zijn algemeenheid bepaald door twee factoren:

1. De aard van het werk en de werkplek.

Deze factor wordt bepaald door welke handelingen uitgevoerd moeten worden en onder welke omstandigheden. Maar ook hoe het werk is georganiseerd. Is er bijvoorbeeld sprake van roulatie? Welke hulpmiddelen zijn ter beschikking?

2. De manier van bewegen van de medewerker tijdens het werk.

 De manier van bewegen ofwel motoriek, is heel individueel. De torsie (draaiing) in de rug hangt bijvoorbeeld sterk af van het zogenaamde ‘voetenwerk’; stapt iemand op tijd bij of niet. Ook de voorkeur voor links of rechts is hier een voorbeeld van. Dit aspect kan dus alleen individueel bepaald worden. Helaas kiezen medewerkers in de werksituatie niet vanzelf de minst belastende houding of beweging. Ook al zijn ze soms in de veronderstelling dat dat wel zo is. Medewerkers passen gewoon hun eigen alledaagse manier van bewegen toe in een werksituatie. Hier kunnen heel veel redenen aan ten grondslag liggen. Dit kan liggen aan de opstelling en inrichting van de werkplek, de rechts of linkshandigheid, de manier waarop mensen zijn ingewerkt, omdat ze nooit zijn getraind in arbeidsmotoriek etc.

Stap 3: Verbeteringen doorvoeren

Bij de vraag of een werkplek nog verantwoord is weegt de aard van het werk en de werkplek zwaarder. Dit heeft te maken met het feit dat de arbeidshygiënische strategie moet worden gehanteerd. In deze wettelijke bepaling wordt aangeven dat men moet zoeken naar oplossingen aan de bron. In deze gedachte zal het veranderen of verbeteren van motoriek pas een latere stap zijn in de oplossingen die kunnen worden gezocht. Deze motoriek heeft echter wel een groot effect op de uiteindelijke fysieke belasting die de medewerker ervaart.  Verbeteringen zijn altijd te vinden op drie niveaus:

• strategie (kan leiden tot verbeteringen op taakniveau)

• tactiek (kan leiden tot verbeteringen op activiteitniveau)

• motoriek (kan leiden tot verbeteringen op handelingsniveau)

Strategische verbeteringen

Strategische verbeteringen zijn verbeteringen waarvoor de uiteindelijke keuze gemaakt wordt op managementniveau. Het zijn verbeteringen in de techniek of organisatie van het werk. Dit kunnen aanpassingen zijn in productielijnen zoals in hoogte verstelbare werkplekken, aanpassingen in de inrichting van magazijnen of de aanschaf van tilhulpen. Er kan ook gedacht worden aan de ruimte waarin gewerkt wordt of het rouleren van medewerkers over verschillende werkplekken. Ook kan er bijvoorbeeld in overleg met leveranciers gekeken worden of het aanleveren van materialen anders kan, waardoor het werk minder belastend wordt. Van belang is dat deze verbeteringen in samenspraak met de medewerkers wordt uitgetest. Hierdoor wordt het draagvlak groter. Het voordeel van technische of organisatorische verbeteringen is dat je op groepsniveau bezig bent met het verlagen van de fysieke belasting.

Tactisch niveau

De volgende stap is aan de medewerker zelf. Op tactisch niveau wordt er bewust of onbewust een keuze gemaakt voor hoe men het werk uitvoert. Wordt de tilhulp die aanwezig is wel gebruikt? Wordt de juiste hoogte ingesteld? Welke volgorde van werken wordt toegepast? Vanuit welke positie wordt er gewerkt en hoe wordt de werkplek ingericht? Het zijn allemaal keuzes die de medewerker zelf kan maken. Om de juiste keuze te maken is het van belang dat de medewerker goed is voorgelicht, zich bewust is van die keuzes en weet wat de voor- en nadelen zijn.

Op welke manier?

De laatste stap van verbeteringen ligt ook bij de medewerker zelf. Uiteindelijk gaat het erom op welke manier de activiteiten worden uitgevoerd (de motoriek). Dit is echter niet gemakkelijk te beïnvloeden. Zoals eerder beschreven kiezen medewerkers in de werksituatie niet vanzelf de minst belastende houding of beweging. Medewerkers passen vaak hun eigen alledaagse manier van bewegen toe in een werksituatie. Door herhaling wordt deze gewoonte ingesleten. In de dagelijkse praktijk denken mensen niet bewust aan de manier van bewegen, behalve als er beperkingen of blessures zijn. Mensen doen gewoon zoals ze altijd doen. Pas achteraf voelen medewekers dat ze zich veel belast hebben, en dan is het meestal te laat.De alledaagse manier van bewegen is voor werksituaties eigenlijk te belastend. In de werksituatie wordt bij een fulltime aanstelling het lichaam namelijk 5 dagen x 8 uur in de week belast! En veelal bestaan de handelingen in het werk uit repeterende bewegingspatronen, waardoor de risico’s op blessures verhoogd worden.

Scholing van bewegen

In de werksituatie is het gunstiger als mensen op een andere manier bewegen. Een manier van bewegen die minder belastend is en minder risico’s oplevert ten aanzien van blessures. Niet hun eigen alledaagse manier van bewegen, maar een bewust getrainde manier van bewegen genaamd arbeidsmotoriek. Dat betekent dat medewerkers zich onder meer moeten trainen in:

• tweehandig werken, waardoor de armen niet voor het lichaam langs kruisen;
• zoveel mogelijk schuiven met producten;
• op twee benen blijven staan bij pakken en wegzetten van producten;
• op de juiste plek gaan staan (meestal zo dicht mogelijk bij het product);
• zo recht mogelijk achter het product gaan staan bij pakken en wegzetten van producten;
• zo min mogelijk draaien met de rug tijdens pakken en wegzetten van producten;
• zo gelijkmatig mogelijk werken en bewegen

Betere prestaties

Dit zijn allemaal voorbeelden om de fysieke belasting te verminderen. In de afgelopen jaren is al veel geleerd op dit gebied. Zo is er, in samenwerking met medewerkers in verschillende sectoren, een manier van werken ontwikkeld die je goed kunt toepassen in de praktijk en waarbij de arbeidsbelasting aanzienlijk wordt verminderd. En in tegenstelling tot wat veel mensen (te snel) denken, kost deze manier van werken geen extra tijd. In tegendeel. Bij een goede beheersing, produceert een medewerker beter.

Pak een analyse van je werkplek dus breed aan. Begin bij een gedegen analyse en bedenk op 3 niveaus waar je verbeteringen kan doorvoeren: Zowel Technisch, Organisatorisch als Persoonlijk. Dan pas werk je echt TOP!